KM ภาควิชาการพยาบาลรากฐาน
เรื่อง การวิจัยเพื่อความเป็นเลิศของภาควิชาการพยาบาลรากฐาน  

         ภาควิชาการพยาบาลรากฐานได้จัดกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้เรื่อง“การใช้กรอบทฤษฎีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมแบบผสมผสาน”  เมื่อวันพุธที่ 17  กรกฎาคม  2556  เวลา 12.30-13.30 น. ณ ห้องประชุม1004 อาคารพระศรีพัชรินทร ชั้น 10 คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล โดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วิราพรรณ     วิโรจน์รัตน์  เป็นผู้นำกิจกรรม   รองศาสตราจารย์ ดร. วีนัส    ลีฬหกุล    เป็นคุณอำนวย และรองศาสตราจารย์พัสมณฑ์  คุ้มทวีพร เป็นคุณลิขิต ประเด็นการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ครั้งนี้ ได้แก่ รูปแบบการจัดการทางการพยาบาล เพื่อป้องกันโรคเบาหวานทุติยภูมิในผู้สูงอายุ เนื้อหาในการแลกเปลี่ยนเรียนรู้เรื่องประกอบด้วย สาเหตุความเสื่อมด้านสุขภาพของผู้สูงอายุ ปัญหาสุขภาพ 3 อันดับแรกของผู้สูงอายุ แนวคิดวิธีปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อควบคุมโรคเบาหวานของผู้สูงอายุ  แนวคิดการวิจัยเพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของผู้สูงอายุโรคเบาหวาน ได้แก่ รูปแบบ ระยะเวลา วิธีปรับเปลี่ยนพฤติกรรม และตัวแปรที่ศึกษา ดังนี้

สาเหตุความเสื่อมด้านสุขภาพของผู้สูงอายุ ได้แก่

• การเสื่อมถอยตามธรรมชาติ และการทำหน้าที่ของอวัยวะต่างๆ อย่างยาวนาน
• พฤติกรรมสุขภาพที่ไม่เหมาะสม
• โรคประจำตัวของผู้สูงอายุ

ปัญหาสุขภาพ 3 อันดับแรกของผู้สูงอายุ

ผลการสำรวจพบว่าโรคเรื้อรังในผู้สูงอายุ 3 อันดับแรก ได้แก่ โรคความดันโลหิตสูง เบาหวาน และหัวใจ โดยเฉพาะโรคเบาหวานจะทำให้ผู้สูงอายุเกิดภาวะแทรกซ้อน พิการ และเสียชีวิตได้ ผลที่ตามมา คือ ผู้สูงอายุต้องพึ่งพาครอบครัวมากขึ้น

แนวคิดวิธีปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อควบคุมโรคเบาหวานของผู้สูงอายุ  

         ที่ผ่านมาการศึกษาเรื่องการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อควบคุมโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ด้วยการเสริมการรับรู้สมรรถนะแห่งตนในการควบคุมโรค โดยปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคอาหาร การออกกำลังกาย และการใช้ยาอย่างถูกต้องนั้นส่วนใหญ่เป็นการศึกษาในคนวัยผู้ใหญ่ แต่ในกลุ่มผู้สูงอายุซึ่งมีความรุนแรงของโรคมากกว่าวัยอื่นๆ และมีความเสื่อมของระบบต่างๆ ร่วมด้วย จำเป็นที่จะต้องช่วยในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อควบคุมโรคเบาหวาน จากการทบทวนวรรณกรรมพบว่า ทฤษฎีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมแบบผสมผสาน (Integrated Theory of Health Behavior change) ซึ่งประกอบด้วยการสร้างเสริมสมรรถนะแห่งตน การให้ความรู้ สร้างความเชื่อ และแรงสนับสนุนทางสังคม อาจนำผลมาใช้ไปใช้ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของผู้สูงอายุ และอาจพัฒนาเป็นรูปแบบการดูแลของผู้สูงอายุโรคเบาหวานอย่างยั่งยืนได้

         ทฤษฎีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมแบบผสมผสานเป็น midrange Theory  แนวคิด คือ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมต้องประกอบไปด้วย 3 ส่วนคือ ความรู้และความเชื่อ เพิ่มทักษะและความสามารถในการกำกับตนเอง และการช่วยเหลือทางด้านสังคม (รูปที่ 1) จะใช้เพียงทฤษฏีใดทฤษฎีหนึ่งไม่ได้

แนวคิดการวิจัยเพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของผู้สูงอายุโรคเบาหวาน

         การวิจัยเพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของผู้สูงอายุโรคเบาหวาน ตามฤษฎีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
แบบผสมผสาน ดังนี้
รูปแบบการ: วิจัยกึ่งทดลอง (Quasi-experimental research) 2 กลุ่ม คือ กลุ่มทดลอง และกลุ่มควบคุม
ระยะเวลา: ประมาณ 3 เดือน

วิธีปรับเปลี่ยนพฤติกรรม:

• การสร้างความรู้ และความเชื่อ:

  1. การให้ความรู้โดยใช้คู่มือเบาหวาน
  2. การให้คำปรึกษา
  3. การทำ Focus group

• การสร้างทักษะ และความสามารถในการกำกับตนเอง:

  จัดโครงการอบรมเชิงปฏิบัติการเกี่ยวกับความรู้เรื่องอาหาร การออกกำลังกาย การใช้ยา และการจัดการความเครียดให้แก่ผู้สูงอายุ ญาติ ผู้ดูแล และอาสาสมัครสาธารณสุข

• การสร้างความช่วยเหลือทางด้านสังคม:

  1. การให้ความรู้แก่ญาติ ผู้ดูแล และอาสาสมัครสาธารณสุข
  2. ทั้งการสร้างเครือข่ายในการดูแล

ตัวแปรที่ศึกษา

• ความรู้
• ความเชื่อ
• ทักษะการดูแลสุขภาพ
• ความสามารถในการกำกับตนเอง
• ความช่วยเหลือทางด้านสังคม
• ดัชนีมวลกาย
• ระดับน้ำตาลในเลือด